Persijski (farsi) je službeni jezik Irana. Pripada porodici indo-evropskih jezika, koja se deli na ukupno dvanaest grupa : indijska (arijska), jermenska, grčka, albanska, italska, keltska, germanska, slovenska, baltička, toharska, hetitska i iranska. Istorija grupe iranskih jezika započinje još u sedmom veku pre nove ere. Persijski je najznačajniji u grupi iranskih jezika i jedini za koga je, na osnovu pismenih spomenika, dokazano da je postojao kao stari, jezik srednjeg doba i savremeni jezik. Kao indoevropski jezik, persijski ima određenih sličnosti sa ostalim jezicima iz indo-evropske porodice, a naročito sa engleskim i francuskim. Sa francuskim ga vezuje način naglašavanja, posebno kod poslednjeg sloga, a sa engleskim nejasno izgovaranje samoglasnika, kao i određeni drugi elementi.
Persijski jezik je u svom razvoju imao tri glavna perioda, stari persijski jezik (jezik Aveste i Darijevih napisa), srednji persijski jezik (pahlavi) i novi persijski jezik, ili samo, persijski. On datira od momenta prihvatanja arapskog alfabeta oko 650 godine n.e., kada je, u vreme otpočinjanja islamskog uticaja, poprimio veliki broj arapskih reči, prerastajući u jedan izvanredno bogat jezik. Persijski jezik je pretrpeo tako male promene u toku čitavog zadnjeg milenijuma, da obrazovani Iranac može čitati rukopise sačinjene vekovima unazad bez posebnih teškoća.
Persijski je, nakon arapskog, najvažniji islamski jezik, koji je korišćen kao glavni književni i kulturni jezik na širokim prostorima od Kine do Turske. Ostavio je snažan trag u turskom i urdu, a preko turskog jezika izvršio je uticaj i na veliki broj drugih jezika, uključujući i srpski.
Veliki broj reči koje se učestalo koriste u današnjem savremenom srpskom jeziku persijskog su porekla :
_ ambar, azur, adždaja
_ babo, bazar, badža, baždar, bakšiš, barabar, bašta, baštovan, bećar, bedak, behar, berberin, bezistan, bor, boraks, bostan, bošča, boza, burazer, burek, buregdžija,
_ čarapa, čardak, čarka, čaršaf, čaršija, čerkeš, česma, čifčija, činija, čirak, čobanin, čoja, čorba, čunak,
_ ćar, ćasa, ćela, ćemane, ćilibar, ćilim, ćora, ćorsokak, ćosa, ćoše,
_ dada, dar-mar, dembel, derviš, dilber, divan, dugme, dunđerluk, dušmanin,
_ džambas, džigerica, džumbus,
_ đerdap, đevđir, đul,
_ ferman,
_ gungula,
_ hodža,
_ ibrišim,
_ jadac, jagma, jaran, jorgovan,
_ kaftan, kajgana, kalup, karavan, kaur, kavga, kavgadžija, kazan, kesa, kumbara,
_ lagum, lala, lenger, leš, limun, lola,
_ mana, maja, mehana, minđuša, merdevine, meze, mintan, murdara, muštuluk,
_ nafta, nar, narandža, nargila, nišan, nišandžija, naut,
_ pajdaš, pamuk, pamuklija, pandža, papuča, para (novac), paralija, parče, patlidžan, pazar, pelivan, pejgamber, pekmez, pendžer, perčin, peškir, pihtije, pilav, piljar, pirinač,
_ rende ,rusvaj,
_ samurovina, saraj, serdar, sindžir, sirće, spahija, spanać,
_ šah (car), šalvare, sećer, šegrt, šenlučenje, šimšir, šira, škembe,
_ tambura, tane, taraba, tarana, tava, taze, terazije, testera, testija, tezga, timar, tov, tulipan, turšija,
_ višnja,
_ zuluf, zurla...
U srpskom jeziku postoji možda još veći broj reči persijskog porekla, koje se manje koriste i manje su poznate, ali ipak čine sastavni deo srpskoga rečnika, kao na primer reč padišah, u značenju car, vladar, ("Čuješ mene sultan padišahu!"),
pačariz, u značenju šteta, kvar, ("Ima Dmitar četrdeset sluga, te Turcima pačariza gradi; On razbija hane i dućane"),
pajdak, u značenju kratki čibuk, ("Krnje lule, čibuci pajdaci, po tome se poznaju Bošnjaci"),
šiša, u značenju boca ("U ruci mu od mastike šiša..."),
ajna, u značenju ogledalo, ("Sjaji se kao ajna")...
Mnogo persijsko-turskih, (abdesil, akče-tahta, akšam, aladža, alat, aščiluk, aščinica, babaluk, bahtlija, barjaktar, baksuz, bambadava, Baš-čaršija) kao i persijsko-arapskih reči, (abu-hajat, ahdnama, alabahtuna, badava, badavadžija, bajdala) prodrlo je u srpski rečnik što svedoči o znatnom uticaju persijskog na srpski jezik.
Međutim, tu se ne završava sličnost između dva jezika. U persijskom i srpskom postoje reči koje su stranog porekla u odnosu na oba jezika, ali koje su se u njima odomaćile, poput reči badem, zejtin, bajram.
Čak i danas, persijski se govori na širokim prostorima koji prelaze granice današnjeg Irana, u Avganistanu, Tadžikistanu, Pakistanu, Indiji, Persijskom zalivu i u istočnoj Africi.
Ostali jezici koje se govore u Iranu, ne računajući turski i arapski, račvaju se iz iranske jezičke grupe, kao što su baluči, kurdski i luri. Jermenska etnička zajednica je sa svojim raznovrsnim nasleđem zadržala i svoj indo-evropski jezički identitet i svoj jermenski jezik.
Нема коментара:
Постави коментар